Hollanda Diyanet Vakfı (HDV), Amsterdam VU Üniversitesi İslami İlahiyat Merkezi (CIT) ile birlikte dini kaynakların çevirileri üzerine bir panel düzenledi.
“İslami Kaynakların Çevirisinde Anlamın Yeniden Yapılandırılması” başlıklı panel, 15 Aralık 2022 tarihinde Amsterdam VU Üniversitesi Agora salonunda gerçekleştirildi. Panele Amsterdam VU Üniversitesi İslami İlahiyat Merkezi Direktörü Dr. Yaser Ellethy, Lahey Din Hizmetleri Müşaviri Prof. Dr. Haluk Songur, HDV Dini Tercümeler ve Yayınlar Koordinatörü Ahmed Bulut, akademisyenler, mütercimler, din görevlileri ve öğrenciler katıldılar.
Panel, Dr. Yaser Ellethy’nin açılış konuşması ile başladı. “Dini tercümelerde ihtiyaçlar ve dikkat edilmesi gereken hususlar” başlığını taşıyan konuşmasında Ellethy, tevil ve tefsir gibi kavramların âlimlerce nasıl anlaşıldığına ve bu kavramlar arasındaki bağlantıya değinerek Arap dilini ve kültürünü iyi anlamanın önemini vurguladı. Ellethy, orijinal eserin gerçek anlamını ve açıklamasını yansıtmayan Arapça çevirilerden örnekler sundu ve çok yönlü ilmi (multidisipliner) çalışmanın öneminin altını çizerek, Kur’an çevirisinin ekonomi ve diğer bilim dallarıyla ilişkisinden bahsetti. Son olarak Ellethy, İslami terimleri tercüme ederken, diğer dinlere ait terimlerin kullanılmasının bazen anlam kaybına sebep olabileceğini hatırlattı.
Daha sonra Lahey Din Hizmetleri Müşaviri Prof. Dr. Haluk Songur söz aldı. Songur, Hollandaca dilinde temel İslami eserlerinin çevirisi projesinin uzun süredir devam eden kapsamlı bir çalışma olduğunu belirtti. Ayrıca bugün tanıtımı yapılan “Hadislerle İslam Serlevha Hadisler” adlı eser bunun bir parçasıdır dedi. Prof. Dr. Haluk Songur, ayrıca Hollandaca tercüme çalışmalarının temel motivasyonu ve amacını şu sözlerle ifade etti: “Hollanda’da yaşayanların istemesi halinde, İslami metinlere Hollandaca dilinde ulaşabilmeleri bir zorunluluktur. Bu bağlamda temel İslami kaynakların ve eserlerin otantik ve güvenilir bir şekilde Hollandacaya tercümesini yaparak, Hollanda literatürüne ve insanına katkı sağlamayı amaçlamaktayız. ‘Hadislerle İslam Serlevha Hadisler’ kitabının ardından, bir yıl içinde ‘Açıklamalı Kur’an Meali’ projesi de tamamlanarak, Hollandaca olarak yayınlanacaktır.” Çevirilerde, çevirmenler kadar kullanılan çeviri yöntemleri de çok önemli olduğunu belirten Songur, Kur’an ve hadis gibi İslami metinlerin çevirisinde lügat, mantık, kelam, usulü fıkıh ve benzeri ilimlerin çok önemli olduğunu vurguladı. Metinde geçen bir kelimenin vaz edildiği anlama delaleti noktasında, usulü fıkıhta lafızların açıklık ve kapalılıklarına göre tasnif edildiğini örnekler ile gösterdi. Bu nedenle, bütüncül bir yaklaşımla çeviri yapılmasına vurgu yaptı. Songur son olarak, çeviri hatalarına bazı örnekler vererek konuşmasını tamamladı.
Ardından Ahmed Bulut hazır bulunanlara hitap etti. Bulut, çeviri sistematiğinde ve sözcük seçimindeki opsiyonları anlatarak, tercümenin aslında tercihte bulunmak anlamına geldiğini belirtti. Daha sonra farklı çeviri yöntemlerinden bahsederek, bir çevirmenin tercihini önceden belirlemesi ve yöntemini tutarlı bir şekilde uygulaması gerektiğini hatırlattı. Bulut, Arapça metinleri çeviren kişi hem dilsel hem ıstılahi anlamlara dikkat etmesi gerektiğini örneklerle açıklayarak, çevirmenlerin metaforik ifadelere karşı bir hassasiyeti de olması gerektiğini belirtti. Ahmed Bulut, çevirilerinde bazen metaforları gözden kaçırmış olabileceğini ve onları anlam yerine lafzî olarak çevirmiş olabileceğini söyleyerek Hollanda’nın en ünlü sözlüğü olan “Van Dale” sözlüğünde yer alan İslami terimlerden örnekler verdi. Bulut daha sonra Hollandacaya tercüme ettiği “Hadislerle İslam Serlevha Hadisler” eseri hakkında teknik bilgiler paylaştı. Hadis tercümesiyle ilgili olarak lafzî tercüme tercihini ve terimlerin geleneksel ve modern anlam farklılığını dahil olmak üzere birçok noktaya değinerek açıkladı.
Son olarak VU Manevi Rehberlik Yüksek Lisans mezunu Tolga Çiftçi kürsüye geldi. Çiftçi, HDV tarafından Hollandacaya çevrilen “De Islām in het Licht van Aḥādīth” eserini “kutsal metinlerin tercümesinde anlam kaybı” kavramı üzerinden değerlendirdi. Çiftçi konuşmasında, çevirmenler çeviri yaparken oluşan anlamsal kaybı en aza indirmeye özen göstermeleri gerektiğini belirtti.
Konuşmacılar sunumlarında büyük oranda tercümenin önemine vurgu yaptılar. Özellikle metodoloji, Arap dili bilgisi ve anlayışı ve (klasik) metinlere yaklaşımlar hususunda görüş birliği ortaya çıktı. Konuşmacılar “dini tercümeler” meselesini çok yönlü, dengeli ve derin bir şekilde ele aldılar.
Müzakere kısmında ise dini tercümeleri ile ilgili muhtelif konular ele alındı ve farklı görüşler ortaya konuldu. Panelin sonunda Dr. Yaser Ellethy katılımcılara katkılarından dolayı teşekkür ederek benzer programlarda tekrar bir araya gelmek istediğini dile getirdi. Katılımcılar, yapılan program ve paneli entelektüel açıdan faydalı ve teşvik edici bulduklarını ifade ederek memnuniyetlerini dile getirdiler. Program boyunca kitap standı hazır bulunarak, HDV’nin Hollandaca dilinde yayınlanan eserleri arz edildi. Yapılan ikramın ardından program sona erdi.
